Warmtepomp bij vrieskou | Het rendement verschilt per type

Een warmtepomp haalt zijn energie uit warmtebronnen zoals warmte uit de buitenlucht, de bodem of het grondwater. Hierdoor kan een warmtepomp tot wel 5 kWh warmte leveren voor elke kWh elektriciteit die je erin stopt. Maar wat gebeurt er als het buiten kouder wordt? Blijft de warmtepomp dan goed werken, of kan hij zelfs helemaal stoppen met functioneren?

Werkt een warmtepomp bij koude temperaturen?

Het is begrijpelijk om te denken dat een warmtepomp niet werkt bij koude temperaturen. Het apparaat haalt immers warmte van buiten om het binnen lekker warm te houden, dus als het buiten koud is, waar komt deze warmte dan vandaan? Er zijn hier twee dingen belangrijk om te weten over de werking van een warmtepomp, want een warmtepomp kan gewoon het hele jaar door goed verwarmen, zelfs in een strenge winter.

De warmtepomp verwarmt zelf ook

Een warmtepomp werkt door middel van compressie. Koudemiddel wordt verwarmd door middel van de buitenlucht, aardwarmte, grondwater of een andere bron. Dit opgewarmde koudemiddel wordt naar de binnenunit gepompt, waar het door middel van compressie nog verder wordt opgewarmd. Hierna wordt de warmte pas afgegeven aan het verwarmingssysteem dat je hebt. Je hebt dus niet alleen maar lage temperaturen nodig om het huis te verwarmen, ook de warmtepomp zelf heeft maar lage temperaturen nodig om zijn werk te kunnen doen. Wel is het zo dat de warmtepomp meer energie verbruikt als het koudemiddel meer moet worden opgewarmd in de winter.

De brontemperatuur is niet altijd laag

Er zijn verschillende bronnen waar een warmtepomp gebruik van kan maken, en sommige hiervan hebben een meer consistente temperatuur dan anderen. De buitenlucht is hiervan het meest afhankelijk van de seizoenen, maar bijvoorbeeld een grond-water warmtepomp zal zo diep in de grond zitten dat er weinig temperatuurschommelingen zijn. Dit is goed voor de efficiëntie en het rendement van een warmtepomp, want dan kan deze het hele jaar door consistent presteren.

Koude temperaturen voor een warmtepomp

Warmtepompen functioneren als omgekeerde koelkasten, waarbij ze zelfs een kleine hoeveelheid warmte kunnen omzetten in bruikbaar warm water. Zelfs bij buitentemperaturen onder het vriespunt en onder een dik pak sneeuw kunnen warmtepompen die de buitenlucht als bron gebruiken nog warmte onttrekken om je huis verwarmen.

Het rendement is dan wel lager, waardoor lucht-water warmtepompen in de winter minder efficiënt zijn. Desondanks is het zelden te koud voor een warmtepomp om warmte uit de lucht te halen, wat betekent dat je ook in de winter energie en gas kunt besparen.

Het rendement kan verschillen

Het gemiddelde rendement van een warmtepomp hangt altijd af van het type warmtepomp, maar in de winter is dit nog beter te merken. Over het algemeen heeft een geothermische warmtepomp of een bodem/water-warmtepomp doorgaans het hoogste rendement in vergelijking met een lucht-lucht warmtepomp of lucht-water warmtepomp. Zodra de temperaturen buiten naar beneden gaan, wordt het verschil in rendement groter.

Plaatsing buizensysteem maakt al verschil

Vooral het rendement van een verticale bodem/water-warmtepomp is zeer hoog. Dit komt doordat de bodem een constante temperatuur heeft, meestal tussen de 10 en 12 graden Celsius, en minder gevoelig is voor temperatuurschommelingen. Een horizontaal buizensysteem bij een bodem warmtepomp zal al meer temperatuurschommelingen hebben, omdat deze maar op 1,5 meter diepte liggen, in tegenstelling tot 50 tot 150 meter bij een verticale plaatsing.

Isolatie scheelt veel

Naast het rendement van je warmtepomp is ook de kwaliteit van de isolatie van je huis van groot belang voor de warmte in de winter. Als je woning namelijk slecht geïsoleerd is, zal er geen constante temperatuur zijn en zal de warmtepomp meer inspanning moeten leveren om je huis warm te houden.

Juiste soort verwarming

Bovendien is het essentieel om een verwarmingssysteem met lage temperatuur te hebben bij een standaard warmtepomp, zoals vloerverwarming of speciale radiatoren met lage temperatuur. Warmtepompen werken meestal met een watertemperatuur tussen 45 en 55 graden Celsius, terwijl conventionele CV-ketels doorgaans zijn ingesteld op 60 tot 80 graden Celsius.

Standaard radiatoren zijn ontworpen voor de hogere temperatuur van CV-ketels, dus als je ze combineert met een warmtepomp die niet specifiek voor hogere temperaturen geschikt is, ben je vaak meer energie kwijt aan verwarmen.

Wat is het rendement verschil in de wintermaanden?

Er zijn twee termen belangrijk om het rendement van de warmtepomp te kunnen berekenen. Dit zijn de COP (Coëfficiënt of Performance) en SCOP (Seasonal Coëfficiënt of Performance). De SCOP wordt ook wel SPF genoemd, de Seasonal Performance Factor. Met deze twee cijfers heb je een goed idee van het gemiddelde rendement.

Het verschil tussen de COP en SCOP ligt in de tijdspanne die nodig is om de berekening te maken. De COP is een momentopname, waardoor je in een bepaalde maand weet hoeveel rendement je ongeveer kunt verwachten. De SCOP geeft een gemiddeld rendement over het hele jaar heen, zodat je een beter idee hebt van wat je per jaar kunt verwachten.

COP en SCOP geven volledig plaatje

Met het COP en SCOP kun je een inschatting maken van hoeveel elektriciteit je per seizoen nodig gaat hebben. Als de SCOP van je warmtepomp 5 is, dan zal de warmtepomp voor elke kWh aan elektriciteit wel 5 kWh aan warmte produceert. Dit is een gemiddelde door het jaar heen, waardoor je weet dat je bij de jaarafrekening ongeveer 20% van de benodigde warmte terug zou moeten zien als elektriciteitskosten.

Als je daarbij ook nog de COP weet voor verschillende maanden, kun je in de gaten houden of dit gemiddelde ook echt wordt gehaald. Bij een COP van 3 in de winter en een COP van 7 in de zomer, waarbij er dus minder warmte per kWh elektriciteit ontstaat in de winter, zul je inderdaad op de SCOP van 5 uitkomen. Als het COP erg afwijkt, kan het zijn dat je flink bij moet betalen en dat er iets mis is met je warmtepomp.

Minder rendement in de winter maakt weinig uit

De warmtepomp zal dus minder rendabel zijn in de wintermaanden. Dit zal hooguit 2 tot 3 COP punten schelen, waardoor je altijd alsnog meer warmte krijgt dan dat je stroom verbruikt. Het is eigenlijk ook niks nieuws, want met een gasgestookte CV-ketel verbruik je ook meer in de winter dan de zomer. Een warmtepomp is hier niet anders in, maar elektriciteit is een stuk goedkoper dan gas.

De warmtepomp vriesklaar maken

Er is een kleine kans dat de buitenunit van een warmtepomp kan bevriezen bij vrieskou. Over het algemeen zal de warmtepomp zelf hier al voor waken door de ingebouwde vorstbeveiliging. Een korte bevriezing kan hierdoor snel weer gesmolten worden zodat de warmtepomp zelf geen schade oploopt. Wat ijs op de buitenunit zien zitten is dan ook geen probleem. De warmtepomp echt vriesklaar maken is dus eigenlijk niet nodig.

Regelmatig onderhoud is belangrijk

Om ervoor te zorgen dat de vloeistoffen in de leidingen niet bevriezen, is hier antivriesmiddel aan toegevoegd. De verhouding hiervan moet goed zijn om ervoor te zorgen dat dit ook echt geen effect van vrieskou heeft. Door regelmatig onderhoud kun je lekkages voorkomen, en door de warmtepomp op de juiste manier bij te laten vullen na een onderhoudsbeurt of lekkage zal de verhouding van antivriesmiddel en water ook goed blijven. Dit is belangrijk om ervoor te zorgen dat de vorstbeveiliging goed blijft werken en je warmtepomp niet van binnenuit kan bevriezen.

Hou het verbruik in de gaten

Mocht er toch iets kapot zijn gegaan in je warmtepomp door de vrieskou, dan merk je dit vaak aan het verbruik. Het kan zo zijn dat je warmtepomp dan niet meer verwarmt, maar ook dat er ineens veel meer elektriciteit gebruikt wordt om je woning te verwarmen. Zodra je dit merkt, is het zaak om meteen een installateur te laten komen en de warmtepomp te laten controleren. Zo kun je de schade tot een minimum beperken.

Veelgestelde vragen

Warmtepomp: gratis offertes!

Wil je jouw woning verduurzamen met een warmtepomp? Vul ons formulier in en ontvang gratis offertes van gespecialiseerde warmtepomp experts in jouw regio. Deze dienst is gratis en volledig vrijblijvend.